ریزش مو و ژنتیک

ریزش مو یک نگرانی رایج برای خانم‌ها و آقایان به شمار می‌رود. این پدیده در ۶۰٪ آقایان و ۱۰٪ از خانم‌ها اتفاق می‌افتد. این موضوع می‌تواند در موارد معدودی، موجب ایجاد آسیب‌های پوستی حاصل از نور خورشید و هم‌چنین سرطان پوست شود. شرایط پزشکی مانند عفونت کرم حلقوی(Ringworm Infections) ، آلوپسی سیکاتریکال (Cicatricial Alopecia) ، و آلوپسی تروماتیک (Traumatic Alopecia) نیز می‌تواند منجر به ریزش مو شود.

الگوی تاسی (Baldness) در زنان و مردان با هم متفاوت است. اگرچه گاهی این مسئله قابل درمان می‌باشد ولی باید به بیماران دیدی واقع‌بینانه داد و کلیه‌ی مضرات درمان یا جراحی توسط پزشک به آنان اطلاع داده شود.

تغییرات هورمونی

معمولاً زنان با تغییرات هورمونی نظیر یائسگی، حاملگی و زایمان شاهد ریزش مو هستند. تغییرات هورمون تیروئید، هم در مردان و هم در زنان موجب ریزش مو می‌شود.

آلوپسی

آلوپسی یک بیماری ایمنی است که موجب ریزش مو به صورت تکه‌ای می‌شود.

تریکوتیلومانیا (Trichotillomania)

یک نوع بیماری روانی است که به کشیدن مو نیز معروف است، که فرد بیمار اصرار به کندن موهای خود دارد.

آلوپسی کششی

برخی از مدل موها مانند دم اسبی به ویژه زمانی که سفت بسته شود، به موها استرس وارد کرده و موجب این نوع ریزش مو می‌شود، که می‌تواند دائمی یا موقتی باشد.

داروها

برخی داروها که برای درمان تعدادی از بیماری‌ها مثل افسردگی، مشکلات قلبی، نقرس، فشار خون بالا، سرطان و آرتروز استفاده می‌شوند می‌توانند موجب ریزش مو شوند.

همچنین راه‌های درمانی تاسی هم متعدد هستند:

یکی از راه‌های درمان، کاشت مو می‌باشد. در کاشت مو فولیکول‌های پیوند زده شده، معمولاً بلافاصله پس از جراحی رشد می‌کنند ولی بعد از یک ماه فولیکول‌ها وارد فاز تلوژن شده و همگی می‌ریزند. رویش مجدد موها تقریبا پس از چهار ماه شروع می‌شود. سپس بین دو تا چهار ماه بعدی موها از نظر کیفیت و کمیت ارتقا پیدا می‌کنند. فولیکول موها بعد از حدود یک سال تثبیت می‌شوند. گاهی حتی پس از هجده ماه موهای تازه، رشد خواهند کرد. در ۹۵٪ از افراد پیوند مو تجربه خوشایندی را در بیماران ایجاد می‌کند.

در مورد دلایل ژنتیکی ریزش مو باید بدانیم که ریزش موی ژنتیکی را نمی‌توان معکوس کرد اما راه‌هایی برای کاهش سرعت ریزش و همچنین به حداکثر رساندن پتانسیل رشد مو وجود دارد. این نوع ریزش مو طبق یک الگوی خاصی صورت می‌گیرد که این الگو در زنان و مردان با هم متفاوت است.

الگوی ریزش موی مردان یا MPB (Male Pattern Baldness) حدوداً از سن ۲۰ تا ۳۰ سالگی شروع می‌شود و به صورت یک فرورفتگی M شکل در جلوی پوست سر ایجاد می‌شود و تا سن ۸۰ سالگی ادامه می‌یابد.

الگوی ریزش موی زنانه یا FPB (Female Pattern Baldness) عموماً بعد از سن یائسگی شروع می‌شود، و به صورت تدریجی و پراکنده اتفاق می‌افتد. تقریبا نیمی از زنان تا سن ۸۰ سالگی این الگو را تجربه می‌کنند.

علت ژنتیکی الگوی تاسی مردانه به طور کامل شناخته نشده است اما به نظر می‌رسد که تاسی یک مولفه‌ی چند ژنی است. به این معنی که چندین ژن با هم در تاسی ایفای نقش می‌کنند.

انسان‌ها دارای ۲۳ جفت کروموزوم هستند که اطلاعات ژنتیکی هر فرد از رنگ چشم گرفته تا طول شست پای او، در آن کد‌گذاری شده است. یکی از این جفت کروموزوم‌ها که کروموزوم‌های جنسی نیز نامیده می‌شوند X و Y هستند. از حدود ۶۳ ژن کشف شده در مورد تاسی ۶ ژن آن روی کروموزوم X قرار دارد. با وجود اینکه یک مرد، کروموزوم X خود را از مادر دریافت می‌کنند، ۸۰ درصد از مردان تاس، پدر تاس داشته‌اند و این به دلیل سایر ژن‌هایی است که روی کروموزوم‌های غیر جنسی قرار گرفته‌اند. الگوی تاسی زنانه تا کنون ناشناخته مانده است اما تصور می‌شود ژن‌هایی که کد کننده آنزیمی بنام آروماتاز (Aromatase) هستند می‌توانند در FPB نقش داشته باشند. آروماتاز آنزیمی است که استرادیول را به تستوسترون تبدیل می‌کند و بدینوسیله می‌توان توضیح داد که چرا زنان بعد از یائسگی موهای خود را از دست می‌دهند.

درمان تاسی ژنتیکی بسیار دشوار است، اما دانشمندان حوزه ژنتیک در تلاش هستند که با استفاده از ژن درمانی به درمان این نوع تاسی برسند. در ژن درمانی تاسی، فولیکول‌های مو با سلول‌های حساس به DHT (Dihydrotestosterone) به فولیکول‌هایی با سلول‌های مقاوم به DHT، تبدیل می‌شوند که شامل چندین مرحله‌ی بسیار دشوار است. یافتن ساختارهای ژنتیکی مناسب، اعتبارسنجی آن‌ها در مدل‌های مناسب و بررسی آن‌ها از طریق آزمایشات بالینی همگی از دشواری‌های ژن درمانی هستند.

سلول‌درمانی یکی دیگر از روش‌های درمان تاسی است. سلول‌های بنیادی نوعی سلول در بدن هستند که توانایی تبدیل شدن به انواع سلول‌های متمایز را برای رشد بافت دارند. آن‌ها به عنوان سلول‌های مادر شناخته می‌شوند، زیرا توانایی تقسیم و ایجاد انواع سلول‌های بدن را دارند.

این روش، شبیه کاشت مو به روش سنتی است، با این تفاوت که برای کاشت به جای برداشتن موهای زیاد برای پیوند، یک قسمت کوچک از پوست خود بیمار که حاوی فولیکول می‌باشد را برداشت کرده و فولیکول‌ها را در آزمایشگاه تکثیر می‌کنند. کاشت مو به روش سلول‌های بنیادی با استفاده از پتانسیل رشد سلول‌های بنیادی باعث تحریک رشد مو می‌شود. در حین عمل، از میکروسلول‌های بنیادی برای تزریق به فولیکول‌های مو استفاده می‌گردد. این سلول‌ها تکثیر شده و دوباره در محل گیرنده تقسیم می‌شوند و سلول‌های جدید تولید می‌کنند و به این ترتیب، تار مو دوباره رشد می‌کند.

از مزیت‌های این روش این است که به هر تعداد که نیاز باشد، فولیکول قابل تکثیر و کاشت است. سلول‌های بنیادی ممکن است با وارد شدن مجدد به پوست سر باعث رشد مو شوند. این روش هنوز به تایید سازمان‌های ذی‌صلاح نرسیده است، اما هم‌چنان دانشمندان در تلاش برای اجرایی نمودن این روش برای درمان تاسی هستند.

در ریزش مو به علت استرس و یا تغذیه با تغییر الگوی زندگی به سمت الگوی سلامت، می‌توان روند ریزش مو را کاهش و یا آن را متوقف کرد. مصرف مکمل‌ها و تغذیه سالم و نگهداری از موها می‌تواند این نوع ریزش مو را کاهش دهد. استفاده از غذاهایی مثل تخم‌مرغ، گروه بری‌ها، اسفناج، ماهی‌های پرچرب مثل سالمون، سیب‌زمینی شیرین، آواکادو، مغزهایی مثل بادام و دانه‌هایی مثل تخمه آفتابگردان که سرشار از ویتامین‌های B و E می‌باشد، فلفل شیرین، صدف، لوبیا، سویا و گوشت به رویش موها و کاهش ریزش آن کمک می‌کند.

تستهای آزمایشگاهی مرتبط با ریزش مو

تعدادی از تست‌های آزمایشگاهی می‌توانند در مورد علل ریزش موی افراد اطلاعات مفیدی در اختیار پزشکان قرار دهند. تعدادی از این آزمایشات در زیر ذکر شده اند.

1. DHEA, DHEA Sulfate ، پرولاکتین، FSH و LH
2. یک هورمون جنسی مردان بنام آندروستندیون (Androstenedione)
3. تستسترون توتال و آزاد سرم
4. تست‌های تیروئیدی (T-3, T-4 و TSH)
5. آهن، فریتین و TIBC
6. هموگلوبین/ هماتوکریت یا CBC
7. ویتامین ها بویژه B12

اخیراً تست‌های ژنتیکی مبتنی بر DNA نیز ارائه شده‌اند که در این تست‌ها ژن‌های مرتبط با شرایط زیر مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

• متابولیسم پروستاگلاندین‌ها
• التهاب
• اثرات آندروژنیک
• اتساع عروق و گردش خون
• سنتز کلاژن
• کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی
• متابولیسم انسولین