هایپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) یک اختلال ارثی غدد فوق کلیوی است که در هر دو جنس پسر و دختر ممکن است رخ دهد. غدد فوق کلیوی در بالای کلیه‌ها قرار دارند و سه نوع هورمون تولید می‌کنند:
کورتیزول: کورتیزول یک استروئید است که توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود و بدن ما برای مقابله با استرس فیزیکی و احساسی، تامین انرژی کافی و تنظیم میزان قند خون به آن نیاز دارد. غدد فوق کلیوی توسط غده هیپوفیز کنترل می‌شود.
آلدوسترون: حفظ حجم طبیعی مایعات بدن و تنظیم سدیم و پتاسیم بدن بر عهده این هورمون است. این یون‌ها عملکرد متنوعی در بدن دارند و یکی از آن‌ها تثبیت عملکرد قلب می‌باشد.
آندروژن‌ها، گروهی از هورمون‌ها هستند که تکوین ویژگی‌های مردانه را کنترل می‌کنند.
افراد مبتلا به CAH توانایی تولید کورتیزول کافی را ندارند و در برخی موارد قادر به تولید آلدوسترون نیز نیستند. آن‌ها همچنین مقدار زیادی آندروژن مانند تستوسترون و 17 هیدروکسی پروژسترون تولید می‌کنند. این عدم تعادل هورمونی می‌تواند منجر به بیماری‌های جدی مانند اندام تناسلی غیر معمول، بلوغ زودرس، اختلال در رشد و سایر مشکلات شود.
در کودکان مبتلا به CAH، غدد فوق کلیوی فاقد آنزیم‌های خاصی هستند که برای پردازش کورتیزول و آلدوسترون لازم است. در نزدیک به 95 درصد موارد، نقص در آنزیم 21 هیدروکسیلاز دیده می‌شود. CAH ناشی از نقص در این آنزیم، کمبود 21 هیدروکسیلاز نامیده می‌شود. دو شکل از هیپرپلازی مادرزادی آدرنال وجود دارد که ناشی از کمبود 21 هیدروکسیلاز است.
CAH کلاسیک: این شدیدترین شکل بیماری است و کمتر شایع است. در افراد مبتلا به CAH کلاسیک، بدن قادر به تولید کورتیزول نیست که برای تنظیم فشار خون، قند خون و کمک به بدن در واکنش به بیماری یا آسیب لازم است. بسیاری از کودکان مبتلا به CAH کلاسیک همچنین قادر به ترشح آلدوسترون یا حفظ مقدار کافی نمک در بدن خود نیستند، وضعیتی که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به کم آبی شدید و حتی مرگ شود.
CAH غیر کلاسیک: این رایج‌ترین شکل CAH است و از نظر تظاهر خفیف است. بدن به اندازه کافی کورتیزول تولید می‌کند، اما مقدار زیادی آندروژن خاص مانند تستوسترون و 17 هیدروکسی پروژسترون تولید می‌کند. ترشح آلدوسترون در افراد مبتلا به CAH غیرکلاسیک طبیعی است.
| انواع CAH | ژن عامل بیماری | علائم بالینی |
|---|---|---|
| کمبود 21- هیدروکسیلاز |
CYP21A2 CYP21A2 & TNXB |
کلاسیک: 46,XX دستگاه تناسلی مبهم، نارسایی آدرنال، هدر رفتن نمک، ویریل شدن (بروز صفات مردانه) پس از زایمان. غیرکلاسیک: هایپرآندروژنیسم (مقادیر بالای آندروژن) در دوران کودکی یا اوایل بزرگسالی ممکن است بدون علامت باشد. CAH-X: علاوه بر موارد فوق، حرکت بیش از حد مفاصل، درد مفاصل، دررفتگی مفاصل متعدد، نقایص خط میانی از جمله ناهنجاری‌های ساختاری قلبی. |
| کمبود 21- هیدروکسیلاز | CYP11B1 |
کلاسیک: 46,XX دستگاه تناسلی مبهم، ویریلیزاسیون پس از تولد، فشار خون بالا. غیر کلاسیک: هایپرآندروژنیسم در دوران کودکی یا اوایل بزرگسالی. ممکن است بدون علامت باشند. |
| کمبود 17-آلفا هیدروکسیلاز | CYP17A1 |
کلاسیک: فنوتیپ زنانه (46,XX یا 46,XY وارونگی جنسی)، فشار خون بالا، تاخیر بلوغ با فقدان خصوصیات جنسی ثانویه. فرم جزیی (Partial) : 46,XY درجات متغیری از ابهام تناسلی. 46,XX بروز درجات متفاوتی از خصوصیات جنسی ثانویه. |
| کمبود3-بتا هیدروکسی دهیدروژناز تیپ 2 | HSD3B2 |
کلاسیک: 46,XX و 46,XY ابهام دستگاه تناسلی، نارسایی آدرنال، هدر رفتن نمک. |
| کمبود اکسیدوردوکتاز P450 | POR |
کلاسیک: 46,XX و 46,XY ابهام دستگاه تناسلی، نارسایی آدرنال، هدر رفتن نمک. |
| CAH لیپوئید | StAR |
کلاسیک: فنوتیپ زنانه (46,XX یا 46,XY با وارونگی جنسی) نارسایی آدرنال، هدر رفتن شدید نمک. غیرکلاسیک: 46,XY با درجات متفاوتی از ابهام تناسلی، نارسایی آدرنال. |
| کمبود آنزیم برش زنجیره جانبی کلسترول | CYP11A1 |
کلاسیک: فنوتیپ زنانه (46,XX یا 46,XY با وارونگی جنسی) ، نارسایی آدرنال، هدر رفتن نمک. غیرکلاسیک: 46,XY با درجات متفاوتی از ابهام تناسلی ، نارسایی آدرنال. |
کودکان مبتلا به CAH کلاسیک ممکن است دچار "بحران آدرنال" شوند که علائم زیر را ایجاد می‌کند:
استفراغ، کم آبی شدید، فشار خون پایین، شوک تهدید کننده‌ی زندگی در CAH کلاسیک. بدن همچنین آندروژن بیش از حد تولید می‌کند. افزایش تولید آندروژن می‌تواند باعث ابهام جنسی در دختران تازه متولد شده گردد. همچنین در کودکان بزرگ‌تر باعث بلوغ زودرس، رشد سریع، قد کوتاه در بزرگسالی و مشکلات باروری می‌گردد.
کودکان مبتلا به CAH غیرکلاسیک ممکن است دارای علائم زیر باشند:
بلوغ زودرس، پوست چرب، آکنه، رشد سریع در دوران نوجوانی، قد کوتاه در بزرگسالی، پریودهای نامنظم در زنان و مشکلات باروری
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال یک اختلال ژنتیکی است. در کودکان مبتلا به CAH، ژن 21-هیدروکسیلاز که آنزیم مورد نیاز برای تولید کورتیزول و آلدوسترون را می‌سازد، به درستی کار نمی‌کند. برای اینکه کودکی با CAH متولد شود، هر دو والدین باید ناقل ژن جهش یافته باشند و آن را به نوزاد خود منتقل کنند. CAH ناشی از کمبود 21-هیدروکسیلاز می‌تواند پسران و دختران را به طور یکسان تحت تاثیر قرار دهد. از هر 10000 تا 18000 کودک، یک کودک با CAH کلاسیک متولد می‌شود، در حالی که شکل غیر کلاسیک آن بسیار رایج‌تر است.
حذف‌ها و جهش‌های ژن CYP21A2 همه موارد شکل کمبود 21-هیدروکسیلاز CAH را تشکیل می‌دهند. جهش در ژن‌های CYP11B1، CYP17A1، HSD3B2، CYP11A1، STAR و CYPOR باعث ایجاد فرم‌های دیگر CAH می‌گردد.
تقریباً تمام اشکال CAH به صورت اتوزومال مغلوب به ارث می‌رسند. اختلالات ژنتیکی مغلوب زمانی رخ می‌دهد که یک فرد یک ژن غیرطبیعی را از هر یک از والدین به ارث می‌برد. اگر فردی یک ژن طبیعی و یک ژن غیرطبیعی برای بیماری دریافت کند، فرد ناقل بیماری خواهد بود، اما معمولاً علائمی از خود نشان نخواهد داد. احتمال این که والدین ناقل هر دو ژن غیرطبیعی را منتقل کنند و در نتیجه فرزندی مبتلا داشته باشند در هر بارداری 25 درصد است. احتمال داشتن فرزند ناقل مانند والدین در هر بارداری 50 درصد است. شانس دریافت ژن‌های طبیعی از هر دو والدین برای کودک 25 درصد است. این احتمالات برای مردان و زنان یکسان است.
شایع ترین شکل CAH، کمبود 21-هیدروکسیلاز، تقریباً 1:10000 تا 1:15000 نفر را در ایالات متحده و اروپا تحت تأثیر قرار می‌دهد. در میان اسکیموهای یوپیک، بروز شکل هدر دهنده نمک این اختلال ممکن است به 1 نفر از هر 282 نفر برسد. سایر اشکال CAH بسیار نادرتر هستند. در مقابل، CAH غیرکلاسیک تقریباً 1 در 100 تا 1 در 200 نفر در جمعیت عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
همه نوزادان در ایالات متحده برای کمبود کلاسیک ۲۱-هیدروکسیلاز غربالگری می‌شوند. نوع غیر کلاسیک اغلب در آزمایش نوزاد تشخیص داده نمی‌شود و بنابراین، ممکن است تا دوران کودکی یا اوایل بزرگسالی که بیمار برای اولین بار علائم را نشان می‌دهد، تشخیص داده نشود. آزمایش ژنتیکی برای جهش‌های ژنی مرتبط با اشکال مختلف CAH در دسترس است، اما اندیکاسیون آن زمانی است که در معاینات و آزمایشات متخصصین غدد ابهام هورمونی مشاهده شود و متعاقب آن زوجین توسط متخصص مشاوره ژنتیک بررسی شوند. تشخیص قبل از تولد برای زوج‌هایی که در معرض خطر ابتلا به CAH هستند، با استفاده از نمونه‌برداری از پرزهای جفتی سه ماهه اول بارداری و آزمایش DNA جنین برای جهش ژنی خاص CAH که در خانواده رخ می‌دهد، در دسترس است. تعیین جنسیت غیر تهاجمی را می‌توان از طریق آزمایش DNA جنین در خون مادر انجام داد. آزمایش غیر تهاجمی برای بررسی وضعیت جهش در ژن‌های مرتبط با CAH فعلاً وجود ندارد.
اگر CAH در جنین تشخیص داده شود، درمان پیش از تولد امکان پذیر است. داروی خوراکی دگزامتازون را می‌توان به زنان باردار در بارداری‌های بعدی در صورتی که فرزندی با CAH کلاسیک شدید بدنیا آورده باشد تجویز کرد. چنین درمانی از بیماری پیشگیری یا آن را درمان نمی‌کند، اما ممکن است باعث کاهش ویریل شدن (virilization) جنین‌های دختر مبتلا شود. پایش سطح هورمون‌ها در طول زندگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ترشح بیش از حد هورمون‌های جنسی می‌تواند باعث پیری زودرس استخوان‌ها شود و در صورت تشخیص زودهنگام می‌توان سرعت آن را کاهش داد.
تست‌های مبتنی بر PCR با یا بدون توالی‌یابی و MLPA بعنوان استاندارد طلایی برای تشخیص موتاسیون‌های ژن CYP 21A2 شناخته می‌شوند. از سایر تکنیک‌هایی که برای تشخیص این بیماری استفاده شده‌اند می‌توان انواع مختلف PCR، سادرن بلاتینگ و NGS را نام برد. از این تکنیک‌ها می‌توان هم در تشخیص پیش از تولد (PND) و هم در تشخیص پیش از انتقال جنین به رحم (PGD) استفاده کرد. تکنیک PGD که همراه با IVF انجام می‌شود یک راهکار مناسب برای پیشگیری از انتقال ژن‌های معیوب به نسل بعد می‌باشد. در تشخیص‌های قبل از تولد تشخیص زود هنگام ژن SRY در خون مادر قابل انجام می‌باشد وامکان تعین جنسیت جنین در مراحل اولیه بارداری فراهم می‌شود. مشخص شدن جنسیت جنین باعث می‌شود صرفاً جنین‌های دختر تحت درمان قرار گیرند(برای پیشگیری از ابهام تناسلی).
شرکت نماژن آزما مفتخر است تا به عنوان یک شرکت دانشبنیان با اتکا به دانش بینالمللی و کارشناسان خبره در مسیر پیشرفت و بومیسازی فناوریهای علوم زیستی قدم برداشته است.
2024 تمامی حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به مجموعه نماژن می باشد